''Oltu sayesinde kazanılan ilk zafer''

Mondros Mütarekesinden sonra Osmanlı Hükümeti, 3. Ordu’ya Kars-Ardahan ve Batum’dan çekilmesi talimatını vermişti. Kars-Ardahan’ı Ermeniler, Batum’u ise Gürcüler yeniden işgal etmişlerdi.

Bu aşamada (Kasım 1918) OLTULULAR Kars sancağının bir parçası olan toprakları üzerinde bir Türk-İslam yönetimi (Oltu Türk Şura Hükümeti) kurmuşlar ve Ermeni baskılarına karşı durarak bağımsızlıklarını sürdürmüş ve 23 Nisan’da Ankara’da TBMM açıldıktan hemen sonra, 17 Mayıs 1920’de TBMM’ne katılmışlardır.

Kasım 1918’den itibaren, Türkiye’den Kars-Ardahan’dan öte üç yüz bin kilometrekareden fazla toprak koparmak için Savaş’ın galipleri İngiliz, Fransız ve İtalyan hükümetleri ile ABD Başkanı Wilson nezdinde çok yoğun bir çaba sarf eden Ermeniler; 23 Nisan 1920 tarihinde San Remo şehrinde toplanan Konferans’ta Erzurum’un mutlaka Türklerden alınarak kendilerine verilmesini ısrarla istemişlerdir.

San Remo Konferansında İngilizlerin önerisi ile Osmanlı Devleti ile imzalanacak Barış Antlaşmasında Ermenistan’ın batı sınırının belirlenmesi işi Başkan Wilson’a bırakılmıştı.

Tam bu sırada (Mayıs 1920) Oltu Türk Hükümeti’nin TBMM’ne katılması, Ermenileri harekete geçirmiş ve Ankara Hükümetine bir fırsat vermişti.

Ermenistan’ın ilk Başbakanı Kaçaznuni 1923 yılında Ermenice yayımladığı Manifesto başlıklı kitabında 1920 yılı Haziran ayını şöyle yazmış:

“Cahil ve tecrübesiz insanlara has vurdumduymazlıkla Türklerin gücü hakkında fikrimiz olmadığı gibi sınırda da önlem alınmamıştı.

“Aksine eldiven atar gibi (Şövalyelerin yere eldiven atarak düello daveti gibi savaş ilanı) Oltu’yu işgal ettik. Sanki savaşı arayan bizdik. Sınırda çarpışmalar başlamışken Türkler barış görüşmesi teklif ettiler. Önemsemeyen bir tavırla reddettik. Bu büyük bir suçtu…”

Ermenilerin bu saldırılarına karşı TBMM Hükümeti Erivan’ı, 24 Haziran ve 8 Temmuz 1920 tarihli iki Nota göndererek barışa davet etti ve işgal etmiş bulundukları, Oltu’nu Göle yönünde kırsal alanını, tahliye etmelerini bildirdi.

Ermeniler, 28 Temmuz tarihli cevaplarında, Oltu bölgesinin kendilerine ait olduğunu şu sözlerle belirtmişlerdir: (Kaynak: Hatisyan 1930 başlıklı kitabımın 2. Baskısı)

“…sizin, Ermenistan Cumhuriyeti’nin tartışılmaz bir parçası olan, Oltu Bölgesini Ermeni askeri birliklerinden temizleme hakkındaki talebiniz ve söz konusu bölgede askerlerinizin taarruzi harekatları tamamen anlaşılmazdır ve bunlara izin de verilemez…”

Sevres’de Osmanlı devleti ile uzun bir zamandır bekledikleri Barış Antlaşması imzalayan Ermeniler, 12 Ağustos – 24 Eylül tarihine kadar saldırılarına devam ettiler.

Ermenilerin eldiven atarak başlattıkları bu savaş davetini kabul eden TBMM Hükümeti 28 Eylül 1920 tarihinde Kazım Karabekir Paşa’ya harekat erini vermiştir. 30 Ekim’de Kars geri alınmış ve harekata devam edilmişti. Başkan Wilson 22 Kasım günü 130 bin km2 Türk toprağını (Erzincan-Trabzon-Erzurum’dan güneyde Muş-Bitlis-Van’a kadar) Ermenilere “ödül” olarak ilan ettiğinde Gümrü’de çok ağır koşullar içeren ateşkes imzalanmıştı.

Sonuçta, 2-3 Aralık gecesi Gümrü Barış Antlaşması da imzalanarak, Oltu Bölgesinde Ermenilerin başlattıkları savaş sayesinde, Kars – Ardahan alınmış, Kars ve Gümrü depolarındaki önemli silah ve cephane ele geçirilmişti. Bunlar, bugünlerde 100’üncü yılını kutlayacağımız Sakarya Meydan Muharebesinde çok işe yaramıştır.